Na afweging van de voor en nadelen kiest ASN Bank er voor om geen geld te investeren in kernenergie. Als samenleving is het energievraagstuk minder simpel. Zeker nu er in de Klimaatwet staat dat we binnen 30 jaar van het gas af moeten én we bovendien geen CO2 meer mogen uitstoten.
Energiepuzzel
Wetenschappers, duurzame denktanks en politici puzzelen welke energiebron we als samenleving naast zonne- en windenergie nodig hebben om onze huizen te verwarmen en ons eten op te koken. Het moet een energievorm zijn die nauwelijks of geen CO2-uitstoot. Kernenergie voldoet aan die omschrijving. Maar willen we generaties opzadelen met radioactief afval dat millennia lang gevaarlijk blijft?
Hoe kijkt Nederland tegen kernenergie aan? Gematigd positief en dat zie je terug als je buiten onze landsgrenzen kijkt. Tegenover onze enige werkende kerncentrale in het Zeeuwse Borssele, heeft Duitsland er 6, België 7 en Frankrijk zelfs 57. Frankrijk is daarmee kernenergiekampioen in Europa: het produceert de helft van alle Europese kernenergie.
Eenzame Nederlandse centrale
Na de sluiting van de kerncentrale in het Gelderse Dodewaard (in 1997) hebben we op dit moment dus maar één werkende kerncentrale: die in het Zeeuwse Borssele. Een kerncentrale die op jaarbasis 4 miljard kilowattuur (kWh) levert en daarmee 1 miljoen huishoudens van stroom voorziet.
Stel dat we geen zon- of windenergie opwekten, dan zouden we uitgaande van de huidige elektriciteitsvraag (ruim 120 miljard kWh per jaar), voor heel Nederland 10 flinke, moderne kerncentrales nodig hebben. Zijn we er daarmee? Nee, op basis van de totale energiebehoefte – dus inclusief industrie, vervoer en verwarming – hebben we ruim 40 moderne kerncentrales nodig.
Kernenergie: de voors
Het kernenergiescenario heeft voordelen. Bij het opwekken van kernenergie komt geen CO2 vrij. De grondstoffen uraan en in de toekomst wellicht thorium zijn nog volop aanwezig. En voor kernenergie is relatief weinig vierkante meters nodig. Dus geen grote windparken op zee of zonneparken op land.
En de veiligheid dan? Na de kernrampen in Harrisburg (1979), Tsjernobyl (1986) en Fukushima (2011) hebben ingenieurs hard gewerkt aan het verbeteren van de veiligheid. Volgens ontwerpers is de kans op een zeer ernstig ongeluk nu eens in de miljoen jaar.
Europese energiemix: met of zonder?
En wat zegt de wetenschap? Aan de Universiteit Utrecht zijn verschillende elektriciteitsscenario’s voor Europa onlangs doorgerekend. De wetenschappers zochten een antwoord op de vraag welke mix van energie-opwekkers in 2050 het gunstigst scoort voor een betrouwbare elektriciteitsvoorziening zonder CO2-uitstoot. De rekenmodellen hadden ook oog voor de betaalbaarheid.
Voor Europa bleek de best mogelijke mix te bestaan uit een derde zon en wind, een derde kernenergie en een derde overige bronnen, zoals biomassa en gascentrales met CO2-opslag. Op dit moment beslaat kernenergie 26% van de Europese elektriciteitsrekening.
Kernenergie: de tegens
De bouw van extra kerncentrales in Nederland lijkt vooral een theoretische discussie. Het financieren van nieuwe centrales is niet zonder risico’s. Het prijskaartje van een nieuwe kerncentrale bedraagt zo’n € 10 miljard. En er is geen prijsgarantie. De prijs kan door tegenvallers of aangescherpte eisen makkelijk nog veel hoger uitvallen. Dat bleek recent bij de bouw van nieuwe centrales in Engeland en Finland. Omdat banken niet happig zijn om dit soort grillige projecten te financieren is de bouw van een nieuwe Nederlandse kerncentrale aangewezen op overheidssubsidie. De grote vraag is of de Nederlandse overheid daartoe bereid is.
Rendabel stoken
Nog even wat theorie: een kerncentrale is pas rendabel als er continu stroom wordt opgewekt. Lange tijd doordraaien op meer dan 90% van het vermogen levert het beste rendement. Kijken we naar de focus van Nederland op wind- en zonne-energie dan hebben we vooral aanvullende elektriciteit nodig voor de periode dat zon of wind even geen energie genereren. Er is dus geen behoefte aan de bulkleveranties kernenergie die het beste rendement opleveren.
Rampen op een rij
De afkeer van veel Nederlanders is er natuurlijk niet voor niks. Ongelukken zijn nooit helemaal uit te sluiten en de gevolgen zijn groot – weten we van de kernrampen in Harrisburg (VS – 1979), Tsjernobyl (Oekraïne – 1986) en Fukushima (Japan – 2011).
Na de ramp in Fukushima moesten 165.000 Japanners hun huis verlaten en werd een gebied van 600 km2 ontruimd. Bijna 10 jaar later is een deel van de bewoners uit dat gebied inmiddels weer teruggekeerd maar een oppervlakte van 370 km2 (zo groot als onze 5 Waddeneilanden) is nog steeds hermetisch afgesloten.
En dan zijn er nog de opruimkosten na een ramp. In de video noemde Piet Sprengers (van het ASN Expertisecentrum Duurzaamheid) het opruimen van de schade door de ramp in Fukushima: een bedrag van 1000 miljard dollar ofwel € 850 miljard. Om je een beeld te geven, dit bedrag is nog eens 20% groter dan de waarde van alle goederen en diensten die we met z’n allen in Nederland in een jaar produceren (het zogenaamde Bruto Nationaal Product).
Kernafval en spreiding
We hebben het nog niet over kernafval gehad. Ondergrondse opslag is technisch mogelijk en veilig, zeggen voorstanders. Maar het hoogactieve afval blijft wel meer dan 100.000 jaar lang gevaarlijk. Mag je dat voor talloze generaties na ons beslissen?
Tot slot nog een vraag over spreiding en afhankelijkheid: wil je een samenleving waar de energievoorziening zo gecentraliseerd is? Waar zoveel energie wordt opgewekt op maar een paar plekken? Is dat niet veel kwetsbaarder dan windmolens en zonnepanelen verspreid door het land?
Kabinet over kernenergie
Minister Wiebes (Economische Zaken & Klimaat) maakte na de zomer bekend dat hij kernenergie als een ‘serieuze optie’ ziet in de Nederlandse energiemix. Hij deed deze uitspraak in de Tweede Kamer op basis van een achteraf veel bekritiseerd onderzoeksrapport naar de mogelijkheden voor kernenergie in 2040.
Voorlopig zal kernenergie vooral een politiek thema blijven zonder praktische invulling. Omdat de energiemarkt in Nederland geprivatiseerd is, kan de overheid de bouw alleen stimuleren met subsidies. Op lange termijn (decennia) kan kernenergie wellicht een rol gaan spelen maar zelfs dat is niet zeker. Want kosten, afvalprobleem, veiligheid en acceptatie blijven kwetsbare punten van kernenergie.
Wat vindt ASN Bank van nieuwe kerncentrales?
Dit artikel is een geactualiseerde versie van het artikel dat in december 2019 in ons magazine Goedgeld is gepubliceerd.
