Het bedrijf als wereldverbeteraar. Een intrigerend onderwerp. Toen ik de uitnodiging om hierover te spreken kreeg zei ik zonder aarzelen ja. De afgelopen weken dacht ik na over de term wereldverbeteraar. Hij voelde nog wat vreemd en prijkt nergens op de website van ASN Bank, mijn LinkedIn profiel of visitekaartje. De conclusie dat hij ASN Bank of mij niet past is dan snel getrokken. Toch voelde dat anders. Dat zal aan mijn persoonlijke achtergrond liggen.
Bij mijn werkgever Simavi zag ik niet alleen in cijfers maar ook bij gezinnen in Afrika en Azië hoe verwoestend onrecht en armoede kan zijn. De mensen die ik daar ontmoette zag ik in vaak verdrietige omstandigheden en zij veranderden me voorgoed. Zo herinner ik mij nog het bezoek aan moeders met aids, in vaak hun laatste uren. Met de onzekere kinderen daarom heen drentelend. Een verschrikkelijk beeld. Ondanks de goede zorg en opvang van de lokale NGO, maakt je dat intens verdrietig. Deze en andere indrukken vergeet je nooit…
Het opende nog meer mijn ogen voor de structurele aard van onrecht en ongelijkheid. Maar het gaf me ook de overtuiging dat dit geen natuurwetten zijn. Het systeem is door mensen gemaakt en kan door mensen veranderd worden. En hulp is geen druppel op de gloeiende plaat maar het begin van veel druppels die samen een verschil maken. Dat waren toen mijn overtuigingen, en dat zijn ze nog steeds. Ook omdat ik het bewijs onder andere in mijn Simavi-tijd meerdere malen heb gezien.
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en toen ik na vier jaar een nieuwe wending aan mijn carrière wilde geven kwam ik opvallend genoeg toch bij SNS en later de Volksbank terecht. De maatschappelijke koers, die de oorsprong is van SNS en de Volksbank, en de kans om later aan de slag te gaan met innovatie triggerden me. Weer een aantal jaren later zag ik de functie van directeur bij ASN Bank voorbij komen. Ik aarzelde geen moment. Een bank met een missie die als sinds 1960 over het verbeteren van de wereld gaat paste precies bij mijn idealen. Daar kwam ik erachter dat ASN Bank en een NGO minder verschillen dan ik dacht. Dezelfde missie om onrecht te herstellen, ervoor zorgen dat geld de goede kant op gaat, met enkel andere instrumenten om dat te bestrijden.
Bedrijven als wereldverbeteraar?
Het bedrijf als wereldverbeteraar, dat roept vaak sceptische reacties op. Niet vreemd want wie bepaalt dan wat ‘goed’ of ‘beter’ is voor de wereld? Shell zal zeggen dat zij bijdraagt aan mobiliteit, en Primark zal claimen dat zij betaalbare kleding verzorgt. Best goed toch? Of is het een andere, verkeerde weergave van de werkelijkheid? Slimme PR en Marketing? Wat bedrijven als goed presenteren is niet altijd een maatstaf voor wat daadwerkelijk goed is voor wereld. Wat is dan wel een goede maatstaf?
Zoals zo vaak is dat voor mij de stem van jongeren en kinderen. Vraag hen wat goed is en je krijgt een loepzuiver en onontkoombaar antwoord. Ik vroeg voor deze gelegenheid aan een aantal kinderen en jongvolwassenen hoe een betere wereld er volgens hen uitziet is en wat er nodig is voor die betere wereld.
Onze 20-jarige communicatiestagiaire Annejolijn vulde het als volgt in: “Voor mij is rechtvaardigheid de basis. Gelijke kansen voor iedereen en een wereld waarin we elkaar respecteren, liefhebben en naar elkaar omkijken. Er is samenwerking nodig om dat te bereiken omdat je als individu wel stappen kan zetten, maar niet het verschil kan maken. En beter naar elkaar luisteren. Als we dat allemaal meer zouden doen, komen we sneller tot oplossingen voor een betere wereld.”
Belle, de 10-jarige dochter van collega Sanne antwoordde “dat het waarschijnlijk iemand is die aan een beter klimaat werkt. Lief is voor dieren. En die lekkere chocola maakt.”
Mijn 22-jarige dochter Emma verwoorde het als volgt: “Voor mij draait een betere wereld om empathisch vermogen naar anderen; zowel in bedrijven als privé. Bedrijven zetten Corporate Social Responsibility soms in om empathisch over te komen terwijl het eigenlijk gaat om hun eigen zakken vullen. Als we meer kijken naar wat de ander voelt of nodig heeft wordt de wereld een mooiere plek. Alleen door te proberen elkaar te begrijpen en te zien wat de ander daadwerkelijk nodig heeft, kunnen we elkaar naar grotere hoogtes helpen.
En de 4-jarige Mas, zoon van communicatieadviseur Britt, gaf deze reactie: “Hoezo we hebben toch geen andere wereld?” Dat laatste slaat in alle eenvoud misschien nog wel het meeste de spijker op zijn kop; We hebben maar 1 wereld dus is het zaak om er zuiniger mee om te gaan dan we nu doen.
Ook dook ik wat publicaties in. Wat is de definitie van een wereldverbeteraar? Aan welke eigenschappen herken je hem of haar? Allereerst de definitie. Ik kwam er meerdere tegen en combineer er twee die me aanspreken. Een wereldverbeteraar is iemand die een verandering in gang kan zetten, een wavemaker. Iemand die de wereld drastisch op de schop wil nemen.
Aan welke eigenschappen herken je de wereldverbeteraar? Hij/zij:
- wordt gedreven door een inner purpose
- is gepassioneerd over het doel
- begint klein en geeft het goede voorbeeld
- denkt én doet
- heeft doorzettingsvermogen
- heeft een olifantenhuid
- ziet zich zelf vooral niet als wereldverbeteraar en zet het ego opzij
- en tot slot…. de Wereldverbeteraar doet het samen
Deze eigenschappen bekijkend is het niet vreemd dat we bij een wereldverbeteraar eerder aan een mens dan bedrijf denken. Namen die opkomen zijn die van Martin Luther King, Jane Goodall, Malala, Nelson Mandela. Wereldverbeteraars vindt je echter niet alleen op het grote wereldtoneel en onder Nobelprijswinnaars. Misschien komen we er in ons dagelijks leven meer tegen dan we denken. Ik denk juist aan al die onzichtbare wereldverbeteraars. Die dagelijks hun hand reiken naar anderen, iets goeds doen zonder daarbij na te denken of er iets voor terug te vragen. Ze zijn overal. Plastic-rapers, mensen die een ander helpen een energietoeslag aan te vragen omdat dat simpelweg te ingewikkeld is, die koken voor een ander, omzien naar een eenzame buur, hun hand reiken naar vluchtelingen. Maar ook mensen die zich in hun beroep dagelijks inzetten om de samenleving op rolletjes te laten lopen. Zorgverleners, schoonmakers, postbezorgers en leraren. In coronatijd zagen we ze extra staan maar laten we ervoor waken dat die aandacht en waardering voor deze wereldverbeteraars niet wegzakt. Ze zijn wat mij betreft het fundament van de duurzame samenleving. De onzichtbaren en de onmisbaren om in de woorden van voormalig SP partijvoorzitter Ron Meijer te spreken.
Wereldverbeteraars. Veel personen dus maar hoe zit het met die bedrijven? Kan een bedrijf ook een wereldverbeteraar zijn? Als ik de definitie bekijk zeg ik ja. Een bedrijf kan zeker verandering op gang brengen, een wavemaker zijn en de wereld drastisch op de schop nemen.
Ook de eigenschappen kunnen bij bedrijven passen. Wat ze zijn er, bedrijven met een inner purpose, met passie. Die klein beginnen, denken én doen, zich niets aan trekken van wat anderen daarvan vinden. Bedrijven die het samen met anderen doen en die hun ego niet belangrijk vinden. Ik denk aan To good to go, dat voedselverspilling bestrijdt. Tony Chocolonely, die de chocoladeketen verduurzaamt. Seepje die een kleine revolutie teweegbrengt in het was- en schoonmaakschap. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Ik ben ook heel benieuwd waar jij aan denkt. Welke naam of welk bedrijf komt bij jou op als je aan een wereldverbeteraar denkt?
En een bank als wereldverbeteraar?
We hebben net vastgesteld dat we bij de wereldverbeteraar eerder aan mensen dan bedrijven denken. En een bank zal ook niet het eerste zijn dat in je opkomt. Hoewel ik dat begrijp is het ook jammer. Bij ASN Bank willen we bewijzen dat geld en de wereld verbeteren juist heel goed samengaan.
Een betere wereld: dat is precies waar de missie van ASN Bank al ruim 60 jaar om draait. We zijn in 1960 vanuit de vakbeweging opgericht om te bouwen aan een duurzame, rechtvaardige samenleving. Hoe geven we dat als bank vorm? We investeren geld van de klanten op een verantwoorde manier. Niet in wapens, kolen, olie en gas. En wel in huisvesting, duurzame energie en zorg. Zaken die mensen structureel helpen om veilig en gezond te kunnen leven en aan hun toekomst te bouwen. Daarbij staat rechtvaardigheid voorop. Of zoals voormalig ASN-directeur Piet Boef het jaren geleden al zei: ‘Rente zonder bijsmaak’.
Sinds de jaren 80 zijn bedrijven en landen steeds globaler gaan opereren. En werden bedrijven steeds machtiger. Onze afdeling duurzaamheidsbeleid en strategie legt in beleid vast waar projecten, landen of bedrijven aan moeten voldoen willen ze in aanmerking komen voor investeringen van ASN Bank of de ASN Beleggingsfondsen. Zo sturen we het geld dat klanten en beleggers ons toevertrouwen de juiste kant op. Transparantie speelt daarin een belangrijke rol. Wat wij van anderen verlangen moeten we zelf ook bieden. Namelijk de kans om precies te zien welke keuzes gemaakt worden en waarop die keuzes gebaseerd zijn.
Duurzaamheid bevorderen doen we niet alleen door te beslissen waarin we wel of niet investeren. We werken samen met NGO’s zoals Natuur & Milieu, bedenken samen activiteiten voor en met burgers, en gaan in gesprek met bedrijven over wat er beter kan. Ook zijn we een gids en bron van informatie voor mensen die zelf duurzame keuzes willen maken. Zo hebben we ons dit jaar ook een beetje bemoeid met de gemeenteraadsverkiezingen en mensen tips gegeven om duurzaam te stemmen. En tot slot roeren we ons in het publieke debat over duurzaamheid.
We richten ons op drie pijlers. De eerste pijler is mensenrechten. Omdat we begonnen als vakbondsbank, stonden in het begin vakbondsrechten centraal. Die focus breidde zich uit tot alle aspecten van mensenrechten. Kinderarbeid, bescherming van arbeiders, wapens, privacy en leefbaar loon bijvoorbeeld. Op dit laatste onderwerp ga ik later dieper in.
De tweede pijler is klimaat. Dat de opwarming van de aarde een levensgrote bedreiging vormt weten we al jaren. Nu is het zaak de afspraken van Parijs te halen. En daar liefst qua ambitie nog een schepje bovenop te doen. Banken spelen via investeringen een belangrijke rol in het in standhouden van de fossiele industrie. Maar daarmee hebben ze ook de invloed om die macht te breken. Zelf investeerden wij nooit in de fossiele sector. En we roepen verzekeraars, pensioenfondsen en banken al jaren op om hier ook mee te stoppen. Ook waren we oprichter van het Platform Carbon Accounting Financials, kortweg Pcaf. Een inmiddels wereldwijde groep van 270 banken die die de klimaatimpact van hun investeringen volgens een betrouwbare methode meet en daar verslag van doet. Met als gewenste volgende stap om de negatieve impact te verminderen.
De derde pijler is biodiversiteit. Verlies van biodiversiteit heeft een hoge prijs. Als mens zijn we afhankelijk van water, schone lucht en voeding. De natuur heeft dus waarde. Niet alleen esthetisch maar ook economisch. Zonder biodiversiteit is menselijk leven onmogelijk. Dit onderwerp is minder bekend maar vormt minstens een even grote bedreiging als klimaatverandering. Ook hier kan geld bijdragen aan herstel. Werkten we met partners een methode uit die dat meet. En zelf sturen we op het netto niet langer toebrengen van schade aan de biodiversiteit.
Via alle pijlers kom je uit bij mensen. Klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit hebben immers grote gevolgen voor ons allen. Mensen moeten soms hun huis of land ontvluchten, met alle onveiligheid en gevolgen van dien. Mensen beschermen en bijdragen aan oplossingen voor deze problemen is daarom onze prioriteit.
Hoort ASN Bank hiermee in het rijtje van wereldverbeteraars thuis? Het voelt wat arrogant om dat over jezelf te zeggen. Laten we daarom de eigenschappen langslopen. ASN Bank is een doener met een duurzame purpose. In 1960 klein begonnen en dankzij doorzettingsvermogen flink gegroeid. We hebben een passie voor een betere wereld, een wereld waar we het liefst samen met anderen aan werken. En we praten niet alleen over een betere wereld maar brengen het in praktijk. ASN Bank laat daarmee hopelijk zien dat ook banken, of misschien juist banken een rol kunnen spelen in het verbeteren van de wereld. Maar dat werkt alleen als je het serieus meent. Als het een startpunt is, geen sluitpost. Hoofdzaak in plaats van bijzaak.
Wil de echte wereldverbeteraar nu opstaan?
Vandaag wierpen meerdere sprekers in deze zaal hun blik op de wereldverbeteraar. Dat roept de vraag op wie de bal moet oppakken. Dat is voor mij niet een persoon of een groep. Willen we de uitdagingen en bedreigingen waar de wereld voor staat het hoofd bieden dan moeten alle spelers aan de bak. Wie zijn die spelers dan en wat is hun invloed? Ik noem ze graag in willekeurige volgorde.
Allereerst de Burger/ consument die een rol speelt in het stemhokje. En door met de voeten te stemmen bijvoorbeeld via koopgedrag.
De politiek en overheid maken de wetten en het beleid die een gezonde toekomst en de samenleving dienen. Die rol is meer nodig dan ooit. Het is nodig dat er ambitieuze stikstofplannen komen. Het is nodig dat ketens duurzamer worden en dat dit wordt vastgelegd in een wet.
Het Bedrijfsleven, zowel groot als startup speelt een rol door het belang van de wereld een centrale plek in de bedrijfsvoering te geven. Door circulair te ondernemen en diversiteit centraler te zetten.
En tot slot financiële instellingen; die moeten zorgen dat geld kwalijke zaken uitsluit en goede zaken bevordert.
Maar het kan alleen als we stoppen met praten en gaan doen. Ik stipte eerder aan dat de wereldverbeteraar in mijn optiek een doener is. Van praten naar doen blijkt voor de samenleving een uitdaging. Ter illustratie citeer ik graag uit de troonrede van 1997. Geschreven in een periode van economische voorspoed in het eerste kabinet Kok samen met CDA, VVD en D66.
De uitstoot van CO2 vormt een apart probleem. Nog steeds leidt meer economische groei tot een hogere CO2-emissie. Hierin mogen we niet berusten, omdat de gevolgen voor het klimaat te ernstig zijn. Het is nodig om wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Op de wereldklimaatconferentie eind dit jaar in Japan dienen daartoe afspraken te worden gemaakt. Nederland heeft daarvoor samen met andere Europese landen verreikende voorstellen gedaan.
Dat was 25 jaar geleden. 25 jaar geleden!!
De CO2 emissie is vele malen gegroeid en CO2 beprijzing is nog steeds niet ingevoerd. Te veel gepraat, te weinig gedaan. Ik ben van nature een positief ingesteld mens. Maar met oorlog, effecten van klimaatverandering, verlies van biodiversiteit die het nieuws domineren, is positief blijven niet makkelijk. Toch ben ik hoopvol. Omdat ik weet dat het kan, als alle genoemde partijen die bal samen oppakken. Als we stoppen met praten en het gewoon gaan doen. Het gewoon anders gaan doen.
Samen strijden voor leefbaar loon Ik geef graag via een praktijkvoorbeeld aan hoe ASN Bank dat vormgeeft. In 2016 startten we een traject om leefbaar loon in de kledingindustrie te bevorderen. In veel kleding producerende landen ligt een minimumloon ver onder het leefbaar loon. Het loon dat nodig is om te voorzien in dat waar iedereen recht op heeft: een huis, eten, zorg en onderwijs. In de textielsector werken honderdduizenden makers die als meest kwetsbare schakel het slachtoffer zijn van het systeem. Andere schakels verrijken zich ten koste van de kwetsbaren aan het begin van de keten.
Zonder wetgeving die zich hierover uitspreekt is er voor grote bedrijven weinig noodzaak om dit snel te veranderen. Wij besloten dat dit anders moet en pakten de handschoen op. Allereest door onze krachten met andere financiële instellingen te bundelen in een alliantie: het platform Living Wage Financials. Samen konden we kledingbedrijven waarin we via onze fondsen beleggen bevragen. Hoe gaan ze ervoor zorgen dat een leefbaar loon in hun keten realiteit wordt?. Maar dat was voor ons niet genoeg. De bedrijven waarin we beleggen vormen maar een fractie van alle kledingbedrijven. Je lost pas echt wat op als kleding gemaakt zonder leefbaar loon niet meer de markt op komt.
Deze ambitie was de start van een traject om tot een Europese wet te komen dat dit afdwingt. Hoe dan? Dat zit zo: Elke Europese burger heeft het recht een groepje te vormen en een voorstel in te dienen. Als het aan de voorwaarden voldoet en voldoende steun heeft van andere burgers dan is de Europese Commissie verplicht het voorstel te behandelen.
Het is een traject waarin we met vallen en opstaan ervaring opdeden. Waarin we een projectorganisatie en burgercomité met vertegenwoordiging uit 9 landen vormden. Ons voorstel werd na lang werken twee weken geleden toegelaten door de Commissie die toetst of het inhoudelijk aan de eisen voldoet. Onze eerste grote mijlpaal. Binnenkort start er een campagne die ervoor moet zorgen dat we 1 miljoen handtekeningen van EU-burgers op gaan halen. Als we dat voor elkaar krijgen, dan is de Europese Commissie verplicht het voorstel in behandeling te nemen. Ambitieus? Zeker! Onhaalbaar? Nee anders waren wij er niet aan begonnen. Maar we dromen graag groot.
Om op die spelers terug te komen; in dit initiatief komen ze samen. De burger en consument als ondertekenaar van de wens om tot wetgeving te komen. Om beschermd te worden tegen kleding die tegen hongerlonen is gemaakt. De politiek als maker van wetgeving die ervoor zorgt dat kleding die gemaakt is door makers die uitgebuit worden niet meer in Europa verkocht kan worden. De financiële instelling die invloed heeft met het geld onder beheer. Maar die ook op andere manieren aanjager van mensenrechten in de productieketen kan zijn. En tot slot de kledingbedrijven en toeleveranciers. Zij die het al goed doen krijgen een eerlijker speelveld. Zij die het niet goed doen worden door een wet gedwongen hun zaakjes op orde te krijgen.
En, ik hoop natuurlijk dat iedereen in deze zaal dit initiatief straks gaat steunen met een eenvoudige handtekening - en door het met anderen te delen.
Een betere wereld….
Wie kent de slogan niet? Een betere wereld begint bij jezelf. Vaak wordt dat verkeerd ingevuld. Namelijk door de verantwoordelijkheid bij de consument te leggen. Maar de consument is niet verantwoordelijk voor het systeem. En zonder transparantie kan de consument niet weten wat een goede keus is. Ook zijn slechte producten vaak veel te goedkoop, of goede producten te duur. Omdat de verkoopprijs de kosten van vervuiling en uitbuiting niet verrekend in de prijs. Jouw T-Shirt is door heel wat handen gegaan en heeft heel wat kilometers afgelegd om hier te komen.
Gelukkig hebben we niet alleen de rol van burger en consument. Ook onze werkplek is een manier om bij te dragen aan die betere wereld. En dat geldt echt niet alleen voor mensen die bij een goed doel werken. Wereldverbeteraars aller landen verenigt u is mijn oproep van vandaag. Of je nu in het bedrijfsleven, als ZZP’er, bij een bank, de overheid of Ngo werkt. De mogelijkheid om een verschil te maken, klein of groot, hebben we allemaal. Kijk waar jouw invloed zit en benut die.
De aarde is mooi maar kwetsbaar. Mijn drie dochters vragen terecht aan mij om die aarde, om hun toekomst niet te verpesten. Ik hoop dat de wereld niet doof is voor hun pleidooi en dat van andere jongeren. Zij eisen met recht hun dromen en toekomst op. We zijn het hen verplicht onze invloed ten goede te benutten. Zo goed en zo vaak we kunnen. Als we dat allemaal doen en als we onze krachten als wereldverbeteraar bundelen dan heeft die betere wereld namelijk beslist een kans van slagen.
