Wat is een leefbaar loon voor kledingmakers precies?
Kirsten Kossen, mensenrechtenexpert bij ASN Bank
Waarom zet een bank zich daarvoor in?
‘Wij zijn als bank al langer bezig om verbetering aan te brengen in de kledingindustrie. Het is bekender dat we ons inzetten voor klimaat en biodiversiteit, maar de sociale kant van duurzaamheid is voor ons net zo belangrijk. We zochten uit waar we op het gebied van mensenrechten de meeste impact kunnen maken met onze beleggingen en financieringen. Dat bleek de verbetering van leefbaar loon in de kledingindustrie te zijn. Voor de ASN beleggingsfondsen hebben we namelijk vijftien grote beursgenoteerde kledingmerken goedgekeurd. Vanuit die rol kunnen we invloed uitoefenen. Dus zijn we met deze vijftien bedrijven in gesprek gegaan. We stimuleren ze om stappen te zetten om uiteindelijk tot een leefbaar loon te komen.’
Nemen de kledingmerken dat dan aan?
‘Niet genoeg. Daarom besloten we om zelf ook een extra stap te zetten: als we de krachten bundelen met andere investeerders kunnen we méer invloed uitoefenen. Met die gedachte is het Platform Living Wage Financials opgericht. Daarbij zijn inmiddels, naast ons, achttien investeerders aangesloten. We ontwikkelden een methodologie gebaseerd op acht criteria die belangrijk zijn voor een leefbaar loon, en daarmee toetsen we de 33 kledingmerken waar we samen in investeren jaarlijks. Zo krijgen ze een score en daarover gaan we met ze in gesprek. Met als doel dat de score van de merken elk jaar vooruitgaat. Maar ook dat gaat ons niet hard genoeg.’
En dus start een bank een Europees Burgerinitiatief?
‘Ja, daar komt het wel op neer. Kijk, die 33 merken zijn maar een fractie van alle modemerken ter wereld. Daarnaast werken kledingfabrieken vaak voor tientallen verschillende merken. Het werkt natuurlijk niet als ze van één merk een leefbaar loon ontvangen, maar van de ander niet. Dan komt er alsnog niet voldoende binnen. De merken moeten het met zijn allen doen, er is schaalgrootte nodig. En volgens ons is de beste manier om dat aan te pakken door wetgeving op Europees niveau. Zodat alle bedrijven die kleding afzetten in Europa, en dat is een van de grootste modemarkten wereldwijd, verplicht worden om stappen te zetten. Daarom zijn we dit Europees Burgerinitiatief gestart.’
Wat is een Europees Burgerinitiatief?
Aan wat voor stappen moeten we dan denken?
‘Het wetsvoorstel is veelomvattend. Er staat bijvoorbeeld in dat de kledingleverancier op tijd wordt betaald, met een termijn van 60 dagen. Wat we namelijk, zeker tijdens de pandemie, zagen is dat kledingbedrijven orders cancelden die al in productie of zelfs klaar waren. Er waren bijvoorbeeld last minute geen nette pakken meer nodig maar joggingbroeken. Terwijl die nette pakken wel al klaarlagen. Het risico van zo’n te late wijziging en de bijbehorende kosten komen voor rekening van de fabriek, waardoor kledingarbeiders worden ontslagen of hun loon niet ontvangen terwijl ze het werk al gedaan hebben. Daarom zit er in het wetsvoorstel ook een clausule dat een orderminimaal 30 dagen van tevoren geannuleerd moet worden. En er wordt openheid over de salarissen geëist.’
Lost dit wetsvoorstel dan de oneerlijkheid in de kledingketen op?
‘Het is niet dé oplossing, maar wel een stap in de goede richting. Er is veel meer mis in de keten. Het hele systeem is erop gericht om zoveel mogelijk te produceren, waardoor zoveel mogelijk wordt geconsumeerd. Kleding is een soort wegwerpartikel geworden. Ook daar moet verandering in komen. Maar dit is een belangrijke eerste stap richting minder fast fashion en meer eerlijke prijzen.’
Een stap in de goede richting. Wat is het droomscenario?
‘Mijn uiteindelijke droom is dat alle mensen die kleding maken een eerlijk loon ontvangen. Voor dit initiatief is de droomuitkomst dat er straks veel meer dan een miljoen handtekeningen zijn, zodat de Europese Commissie niet meer om het voorstel heen kan. Dat de door ons voorgestelde wet er daadwerkelijk komt. We hebben het ze al makkelijk gemaakt door voort te borduren op het bredere Europese wetsvoorstel voor due diligence (EU CSDD). Ons wetsvoorstel is een mooie aanvulling, en de hoop is dat het zo vrij makkelijk door de Europese Commissie kan worden overgenomen. Dat is niet alleen goed voor de kledingindustrie, maar ook een mooi voorbeeld voor andere sectoren.’
Wat gebeurt er als de handtekeningen er over een jaar zijn?
‘Allereerst zullen de handtekeningen worden gecontroleerd. Ze moeten legitiem zijn. Het is dus goed om een marge boven die miljoen te hebben, want er kunnen nog handtekeningen afvallen. Als we genoeg overhouden wordt het initiatief op de agenda van de Europese Commissie geplaatst en mogen we het toelichten. En dan is het afwachten. Als ze het als wetsvoorstel gaan behandelen dat wordt het in het Europees Parlement besproken en moeten de lidstaten ermee akkoord gaan. Maar het kan ook zijn dat ze er slechts een paar dingen uit plukken om door te voeren, of dat ze er niet mee verder gaan. We hopen natuurlijk op het eerste. Juist omdat het een invulling is van dat bredere wetsvoorstel heeft het een kans. Het kan zo in elkaar geschoven worden.’
Kunnen consumenten zelf nog iets betekenen?
‘Er ligt zeker ook een rol bij de consument. Niet meer elke maand drie nieuwe kledingstukken kopen bijvoorbeeld. Maar eerlijk is eerlijk: als individu is je invloed beperkt. Je kunt consuminderen of kiezen voor duurzame merken. Dat zijn goede keuzes, maar het heeft weinig invloed op de grote modemerken die de problemen in de kledingketen juist veroorzaken. Ons initiatief is daarom ook deels voortgekomen uit het kleine handelingsperspectief dat je als burger hebt. Want hier geldt: als je je handtekening zet, wat een simpele actie is, en een miljoen anderen doen dat ook, dán kun je wel iets bereiken.’
Een kleine moeite met een groots effect, dus.
‘Ja! Niet alleen als wetsvoorstel, maar ook als signaal aan de modemerken. Merken worden al aangesproken door maatschappelijke organisaties, of door overheden, maar een miljoen handtekeningen vormen ook een signaal vanuit de burgers, hun klanten. Daar kunnen ze moeilijk omheen. Dus zelfs als die wetgeving er niet komt, komt er zeker iets in beweging.’
Waarom is ASN Bank zo trots op dit initiatief?
‘Als je samenwerkt met waardevolle partners als de Fair Wear Foundation en Fashion Revolution, heb je veel experts om je heen. Mensen met wie je het verschil kunt maken. We zijn geen maatschappelijk organisatie, we zijn geen burger, en ook geen goeroe op het gebied van leefbaar loon, maar we kunnen deze experts wél bij elkaar brengen en onze invloed vergroten. Zo is dit burgerinitiatief ontstaan. Samen zorgen we voor verandering. Het is mooi om te laten zien dat je als bank ook indirect invloed kunt uitoefenen. Die handschoen kunnen anderen ook oppakken: als je invloed zelf niet groot genoeg is, kun je er samen voor zorgen dat je wél impact maakt.’
Hoe ziet dat wetsvoorstel eruit?
Het wetsvoorstel waar wij voor pleiten bevat concrete maatregelen voor alle kleding-, schoenen en textielbedrijven die hun producten in de Europese Unie willen verkopen. De bedrijven moeten onder meer:
- een concreet plan maken waarin staat hoe zij ervoor zorgen dat medewerkers in de keten leefbaar loon krijgen. Dit plan moeten ze maken samen met belanghebbenden, zoals vakbonden;
- ieder jaar publiekelijk rapporteren over de voortgang;
- openbaar maken bij welke fabrieken hun kleding gemaakt wordt, hoeveel mensen daar werken, welke producten ze maken en wat hun startsalaris is.
- leveranciers binnen zestig dagen betalen;
- orders uiterlijk dertig dagen van tevoren annuleren of wijzigen;
- zorgen voor een goede klachtenregeling, die toegankelijk voor alle betrokkenen zoals werknemers en belangenorganisaties.
- extra goed zorgen voor risicogroepen, zoals vrouwen en migranten. Zij zijn extra kwetsbaar voor uitbuiting.
De handtekeningeninzameling voor Good Clothes Fair Pay is op 19 juli 2022 van start gegaan. ASN Bank heeft samen met haar partners een jaar de tijd om een miljoen Europese handtekeningen te verzamelen.
