Reactie op Coalitieakkoord: Veel geld voor klimaat en natuur, maar het mag concreter én ambitieuzer

Gepubliceerd op 17 december 2021

Deze week presenteerden de coalitiepartijen hun plannen voor de komende jaren. Het nieuwe kabinet wil dat we Nederland ‘schoner achterlaten, voor onze kinderen en achterkleinkinderen’. Gaat dat lukken met de huidige plannen en ideeën? Lees hier de reactie van de duurzaamheidsexperts van ASN Bank.

Klimaat

“Het nieuwe kabinet streeft naar een reductie van uitstoot van minimaal 55% in 2030. Die aanscherping is een mooie stap” vindt Piet Sprengers, hoofd duurzaamheidsbeleid. “65% vinden wij nog beter passen bij de positie van Nederland als beoogd klimaatkoploper in Europa. Dát is namelijk nodig om de opwarming van de aarde tot maximaal 1,5 graden te beperken.”

Bron afbeelding: Unsplash

Waar wij positief over zijn:

  • Er komt een onafhankelijke wetenschappelijke adviesraad (‘OMT’) mét een generatietoets.
  • De komst van een minister voor Klimaat en Energie die de regie voert over het beleid én het nieuwe Klimaat- en Transitiefonds.
  • Burgers worden actiever betrokken bij het vormgeven van klimaatbeleid. Wij zijn voorstander van een landelijk burgerberaad klimaat.
  • Het nieuwe kabinet wil het aanbod van duurzame energiebronnen stimuleren. Het gebruik van houtige biomassa voor de opwekking van energie wordt zo snel mogelijk afgebouwd, zo beloven de partijen. Ook worden er geen nieuwe vergunningen meer verstrekt om gas in het waddengebied te winnen.

Wat beter kan:

  • Het belastingstelsel moet ‘groener’. Voorstellen om de belasting op loon te verschuiven naar belasting op natuurlijk kapitaal ontbreken. De fiscale voordelen voor de fossiele industrie moeten sneller worden afgebouwd. Ook een impactvolle maatregel als de invoering van een vleestax ontbreekt. (Ter vergelijking: er komt wel een suikertax en een btw-verlaging op groente en fruit).
  • Het ontbreekt de coalitiepartijen aan de moed om de meest vervuilende sectoren zoals de luchtvaart en veeteelt te laten krimpen.
  • Er gaat nog steeds veel subsidie naar grote bedrijven die veel geld in reserve hebben om hun aandeelhouders uit te keren. Wij vinden dat de belastingbetaler niet hoeft op te draaien voor deze klimaatsubsidies. Dit geld kunnen we beter besteden, bijvoorbeeld aan de verduurzaming van woningen.
  • Er moet een klimaatplicht komen voor internationaal opererende bedrijven om zich in alle landen te houden aan de 1,5 graad doelstelling.
  • De CO2 uitstoot reduceren is essentieel, CO2 uit de lucht halen en langdurig opslaan is ook een speerpunt. Daarom vinden wij dat er meer aandacht moet komen voor biobased bouwen. Door woningen te bouwen met natuurlijke en hergroeibare materialen zoals hout wordt CO2 langdurig vastgelegd. Dat is een volwaardig alternatief voor ondergrondse opslag.
  • ASN Bank is tegen de bouw van nieuwe kernenergiecentrales. Er is nog geen oplossing voor het kernafval en er is veel onzekerheid over de hoge kosten.
  • Het akkoord benadrukt meerdere keren dat Nederland klimaatkoploper wil zijn. Een koploper is volgens ons iemand die voor de troepen uit loopt. Deze ambitie zien wij niet (voldoende) terug in de plannen. ‘Een gelijk speelveld’ is het uitgangspunt in de passages over luchtvaartbelasting, maatschappelijk ondernemerschap en IMVO-wetgeving.

Wonen en bouwen

‘Wonen in een goed, duurzaam en betaalbaar huis in een leefbare wijk is een eerste levensbehoefte’ staat er in het coalitieakkoord. Het kabinet wil zo’n 100.000 nieuwe woningen per jaar bouwen, onder toezicht van een nieuwe minister. Daarbij moet er een betere balans komen tussen het aantal betaalbare huur- en koopwoningen. “Mooie en noodzakelijke stappen” vindt senior adviseur klimaat Jeroen Loots.

“Er wordt bij de inrichting van ons land al rekening gehouden met de natuur en de manier waarop wij bijvoorbeeld nieuwe wind- en zonneparken in ons landschap integreren. Wat ik mis is dat we inzetten op de benodigde materialentransitie in de bouwsector. Wat ons betreft schaalt het nieuwe kabinet bouwen met natuurlijke en hergroeibare materialen fors op. Zo geven we concreet vorm aan de zero carbon en circulaire economie van de nabije toekomst. Een startpunt is dat we biobased bouwen onderdeel maken van de Nationale Omgevingsvisie.”

Waar wij positief over zijn:

  • De komst van een minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening die regie voert over het beleid.
  • Aandacht voor voldoende betaalbare woningen én verduurzaming van bestaande woningen. Het nieuwe kabinet zet grootschalig in op isolatie en het duurzaam verwarmen van woningen, onder meer via hybride warmtepompen en duurzame warmtenetten. Woningen die slecht zijn geïsoleerd mogen op termijn niet meer worden verhuurd.
  • Het verduurzamen van de woning moet voor iedere huiseigenaar toegankelijk worden. Wij vinden het belangrijk dat huiseigenaren daarbij worden ontzorgd en duurzame keuzes voor iedereen betaalbaar worden.

Wat niet voldoende duidelijk is:

  • Er komt een bijmengverplichting tot 20% in 2030 van groen gas in het gasnetwerk. Wij vragen ons af of er voldoende duurzame reststromen biomassa beschikbaar komen voor zoveel groen gas.

Biodiversiteit

“Wij zijn blij dat er eindelijk aandacht is voor de noodzaak tot bescherming en herstel van de biodiversiteit. Toch is het perspectief op dit complexe thema nog te beperkt én bevat het coalitieakkoord te weinig concrete plannen. Er wordt vaak verwezen naar het huidige Europese beleid. Dit is onvoldoende om de versnelling in te zetten die nu nodig is” vindt duurzaamheidsanalist Stef Driesen.

Waar wij positief over zijn:

  • Om de natuur in Nederland te behouden én te herstellen is het belangrijk om de stikstofuitstoot terug te dringen. Hierdoor zal op termijn de lucht- en waterkwaliteit verbeteren. Het is goed dat dit met meer snelheid gaat plaatsvinden: ‘We versnellen de doelstellingen in de wet stikstofreductie en natuurverbetering van 2035 naar 2030’ aldus de coalitiepartijen.
  • De focus op de transitie naar de kringlooplandbouw. Hierdoor komen de natuur en de landbouw meer in balans. De coalitiepartners willen ‘de transitie naar kringlooplandbouw voortzetten op het terrein van voer, mest, bodem, pacht, dierenwelzijn en daarbij behorende innovaties’, zo lezen we in het akkoord.
  • Nieuwe verdienmodellen voor de landbouw, zoals de verbouwing van natuurlijke en hergroeibare materialen voor biobased bouwen, worden gestimuleerd.
  • Het nieuwe kabinet gaat zich inzetten voor de ontwikkeling van een dierwaardige veehouderij, in navolging van een advies van de Raad voor Dieraangelegenheden uit 2020. Als startpunt wil de overheid het initiatief nemen tot een convenant met onder meer boeren, marktpartijen, maatschappelijke organisaties en andere stakeholders. Een goede ontwikkeling, maar te voorzichtig geformuleerd. Er spreekt weinig ambitie uit.
  • Aandacht voor meer natuur in bebouwd gebied. Door in gebouwd gebied meer ‘water en groen’ toe te voegen (denk bijvoorbeeld aan parken, bomen en andere begroeiing) wordt de biodiversiteit verrijkt en gaan we hittestress tegen.

Wat beter kan:

  • De invulling van het thema natuurherstel- en behoud in het algemeen is onvoldoende. We staan voor de grote opgave om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen. De coalitiepartijen zeggen te kiezen voor ‘een brede aanpak’ die zich ‘niet alleen op stikstof, maar ook op de (Europese) normen en opgaven van de waterkwaliteit, bodem, klimaat en biodiversiteit richt’. Helaas worden in het akkoord alleen de thema’s stikstof en kringlooplandbouw uitgewerkt. Echte plannen voor waterkwaliteit, bodem en biodiversiteit ontbreken.
  • De opwekking van duurzame energie wordt in het akkoord los behandeld. Dat is wat ons betreft te beperkt: het klimaat en de natuur zijn nauw verbonden. Wij vinden dat er geïntegreerd beleid moet komen voor klimaat en natuur.  

Mensenrechten

“De manier waarop de coalitie in het algemeen wilt werken aan verbetering van mensenrechten en ‘antidiscriminatie’ is positief” vindt Kirsten Kossen, senior adviseur mensenrechten. “Wij zijn vooral blij dat Nederland zich intensiever gaat inzetten voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen wetgeving (IMVO), in Nederland en op Europees niveau.”

Waar wij positief over zijn:

  • Het nieuwe kabinet gaat door met het bevorderen van de mensenrechten in het buitenland beleid en verhoogt haar bijdrage aan het mensenrechtenfonds. Dit fonds is bedoeld voor subsidieverstrekking aan organisaties die zich inzetten voor mensenrechten wereldwijd.
  • Hoge standaarden voor eerlijke productie, mensenrechten, voedselveiligheid, duurzame groei en klimaat moeten altijd onderdeel zijn van nieuwe handel- en investeringsverdragen.
  • Onlangs sprak minister de Bruin zich uit voor zogenaamde internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen wetgeving (IMVO). Deze wetten zijn erop gericht om de productieketens van internationaal opererende bedrijven eerlijker en duurzamer te maken. Goed om deze uitspraak terug te zien in het akkoord: ‘Nederland bevordert in de EU de internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen wetgeving (IMVO) en voert nationale IMVO-wetgeving in die rekening houdt met een gelijk speelveld met de omringende landen en implementatie van mogelijke EU-regelgeving’.

Wat beter kan:

  • Rekening houden met een gelijk speelveld mag niet ten koste gaan van het ambitieniveau. Nederland moet hierin de lat zo hoog mogelijk leggen. Een hoog ambitieniveau zou ook de inzet moeten zijn van Nederland binnen Europa. Dat betekent dat wetgeving voor zoveel mogelijk bedrijven moet gaan gelden en dat zij verplicht worden om alle stappen van gepaste zorgvuldigheid (due diligence) te implementeren.


Samengevat

Dit akkoord bevat een aanzienlijk aantal goede punten en toont veel meer ambitie op het gebied van duurzaamheid dan het vorige akkoord. Er wordt ingezet op beleid dat Nederland schoner achterlaat aan toekomstige generaties. Het is positief dat er fors meer geld voor verduurzaming wordt uitgetrokken. Anderzijds ontbreekt het de coalitiepartijen aan een toekomstvisie voor ons land. De voorstellen moeten concreter uitgewerkt worden en het mag op onderdelen minder vrijblijvend ingevuld worden. Op het gebied van mensenrechten, biodiversiteit en klimaat moet bovendien het ambitieniveau nog verder omhoog.

Delen op: