De biodiversiteit gaat snel achteruit, in Nederland en wereldwijd. En dat terwijl steeds duidelijker wordt hoe afhankelijk we zijn van de functies die de natuur ons biedt, voor onze economie en ons welzijn. Onze ecosystemen beschermen én versterken vraagt om een ander perspectief en veel meer maatregelen van overheden, bedrijfsleven en financiële sector. Roel Nozeman, biodiversiteitsexpert bij ASN Bank, legt uit hoe we
Wie de laatste tijd het debat over biodiversiteit heeft gevolgd wordt waarschijnlijk niet vrolijk van de verhalen over hoe het is gesteld met de natuur. Wereldwijd gaat de natuur in een zorgwekkend tempo achteruit en dat geldt zeker ook voor Nederland.
De staat van de Nederlandse natuur is ‘ronduit slecht’ en ons beleid om de situatie te verbeteren schiet tekort. Dat staat in een rapport dat de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur in april overhandigde aan de minister voor Natuur en Stikstof. Ook onderzoekers van Wageningen University en het Planbureau voor de Leefomgeving concludeerden onlangs dat het Nederlandse beleid voor biodiversiteit niet ambitieus genoeg is om de Europese doelen te halen. Verder moet onze buitengewoon slechte waterkwaliteit snel verbeteren om verder biodiversiteitsverlies af te remmen, aldus de onderzoekers.
Harde afspraken ontbreken
In maart slaagden 164 landen er niet in om een conceptakkoord op te stellen om de globale biodiversiteit te beschermen en te herstellen. Volgens natuurbeschermingsorganisaties kon de top in Genève niet tot harde afspraken over doelstellingen komen, omdat de deelnemende lidstaten de urgentie van de biodiversiteitscrisis niet inzien en te veel gefocust zijn op korte termijn-belangen.
Ook het bedrijfsleven en de financiële sector blijven achter. Bij veel banken en verzekeraars is nog niet doorgedrongen hoe schadelijk biodiversiteitsverlies is voor de eigen zaken, waarschuwt een nieuw rapport van Sustainable Finance Lab.
"Je inzetten voor de natuur staat nog vooral bekend als een goed doel", zegt Roel Nozeman, biodiversiteitsexpert bij ASN Bank. Dat perspectief moet anders, vindt hij: "De natuur is geen knuffelbaar extraatje, maar een hardcore hulpbron, voor onze economie en ons welzijn. Wereldwijd de helft van wat we met elkaar verdienen is afhankelijk van wat de natuur ons geeft."
De natuur heeft een prijs
Die afhankelijkheid van de natuur wordt steeds duidelijker nu de biodiversiteit wereldwijd verdwijnt. We lopen tegen allerlei crises aan. Eén daarvan is dat het krimpende aantal bijen en insecten leidt tot problemen bij de productie van voedselgewassen, met armoede, instabiele landen en migratiestromen als gevolg. Afnemende bodembiodiversiteit leidt tot uitputting van landbouwgronden. Het risico op uitgeputte zeeën en meren wordt steeds groter door vervuiling, en dit leidt vervolgens weer tot tekorten aan eten. Dit alles brengt ook een prijskaartje met zich mee. Als er niets verandert, leidt de aantasting van ecosystemen tot een jaarlijkse daling van 0,7% van het wereldwijde BBP, zo berekende WWF deze maand.
Natuuragenda
Nozeman: “Wij hebben er allemaal direct belang bij om te werken aan een rijke biodiversiteit. Het vraagt om een internationale en nationale natuuragenda, een optelsom van maatregelen van de overheid, het bedrijfsleven en de financiële sector voor natuurbehoud- en herstel. En daar kunnen we echt niet langer mee wachten.”
Voor ASN Bank is biodiversiteit daarom een van haar speerpunten.
“We willen maximaal bijdragen aan de bescherming en herstel van de natuur. Daarbij hebben we een ambitieus doel voor onszelf opgesteld: in 2030 willen we een netto positief effect realiseren op de biodiversiteit via onze investeringen en beleggingen. Op weg naar dat doel roepen we ook de financiële sector en beleidsmakers op om hun bijdrage te leveren. We vinden dat financiële instellingen allereerst moeten stoppen met investeringen in de meest vervuilende bedrijven, de overheid moet hen geen subsidies meer verstrekken. Deze bedrijven zouden juist meer moeten worden belast.”
Op lange termijn is er uiteraard meer nodig om ecosystemen te beschermen - en te herstellen waar het kan. Nozeman schetst wat er op de agenda moet komen om de huidige negatieve beweging om te buigen en uiteindelijk positieve impact te creëren.
1. Focus op brede welvaart in plaats van groei
Volgens Nozeman is ons huidige economische systeem gebaseerd op een aantal zeer verouderde, verkeerde aannames. Eén daarvan is dat de natuur een onuitputtelijke bron aan grondstoffen - en ecosysteemdiensten - biedt. Een andere misvatting is dat het bruto binnenlands product (bbp) de beste manier is om overheidsbeleid te meten en te sturen.
"In de 21e eeuw zien we dat deze aannames tot onhoudbare besluitvorming heeft geleid onder de landelijke overheid en gemeenten in Nederland", zegt Nozeman. “Het is vreemd dat de prijs van een vierkante meter bouwgrond vele malen hoger is dan de prijs van een vierkante meter natuur. Dat komt doordat de waarde van de ecosysteemdiensten die de natuur ons biedt niet wordt meegerekend in de prijs.”
Focus op brede welvaart in plaats van kortzichtige BBP-groei is nodig om ervoor te zorgen dat overheden tot andere keuzes, beleid en besluitvorming komen. De 200 organisaties binnen de Wellbeing Economy Alliance zijn hier al van doordrongen. Zij pleiten voor een transformatie van het economische systeem naar een ‘wellbeing economy’, waarin besluitvorming plaatsvindt aan de hand van sociale en ecologische doelen.
Ook in Nederland zien we gelijksoortige ambities, zoals de zogenoemde city doughnut voor Amsterdam. Dit is een blauwdruk om de hoofdstedelijke economie toekomstbestendig en sterk te maken. Het model richt zich op groei die gunstig is voor de ecosystemen en verschillende sociale groepen in de stad, in plaats van te focussen op winst- en omzetgroei binnen de gemeente.
2. Besef dat je geen eiland bent – en ga je eigen impact meten
Nederlandse banken en pensioenfondsen hebben een derde van hun investeringen uitstaan in bedrijven die sterk afhankelijk zijn van de biodiversiteit. Stap één voor elk bedrijf dat toekomstbestendiger wilt worden is om haar afhankelijkheid van en impact op de biodiversiteit te gaan onderzoeken. “Meten is weten; pas daarna kan een bedrijf relevante doelen stellen om haar negatieve invloed op de biodiversiteit zoveel mogelijk te reduceren.”
Banken of pensioenfondsen die willen starten kunnen lid worden van het Partnership for Biodiversity Accounting Financials. PBAF begeleidt financiële instellingen bij dit complexe thema en stimuleert de uitwisseling van kennis en ervaring tussen de leden. Ook ontwikkelt de alliantie een standaard voor financiële instellingen om hun biodiversiteit footprint te meten en te rapporteren. Recent verwelkomde PBAF haar 31e deelnemer.
3. Help ‘oude sectoren’ bij hun transformatie
Grote investeerders, zoals overheden, banken en pensioenfondsen, kunnen traditionele sectoren helpen om toekomstbestendiger te worden. Allereerst door te stoppen met investeringen in sectoren die volop schade aan de natuur toebrengen, zoals de fossiele industrie. Daarnaast, door te investeren in bedrijven en projecten die positieve verandering realiseren. Een voorbeeld daarvan zijn bouwbedrijven die hout, riet of andere biobased materialen gebruiken voor nieuwe gebouwen. Op die manier kunnen investeerders de bouwsector helpen transformeren, zodat de branche minder vervuilend en meer circulair wordt.
In deze circulaire economie is er zelfs ruimte voor bepaalde types plastic. Zo verstrekte ASN Bank recent een lening aan het duurzame techbedrijf Avantium in Delfzijl. Het bedrijf is de eerste fabriek in de wereld aan het bouwen waar op commerciële schaal een belangrijke grondstof voor bioplastic wordt geproduceerd – zonder het gebruik van fossiele grondstoffen.
4. Samenwerken met de overheid om investeringen in de natuur te versnellen
Ten slotte zijn het klimaat en de biodiversiteit gebaat bij nauwere samenwerking tussen bedrijven en overheden als het gaat om hoe ze hun geld investeren. Want, als de overheid instapt met risicodragend kapitaal in een bedrijf of sector dat de biodiversiteit bevordert, dan zullen andere investeerders volgen.
"De Duitse overheid heeft dit begrepen, en net als ASN Bank investeert deze bijvoorbeeld in het eco.business Fund", geeft Roel Nozeman als voorbeeld. Dit fonds investeert haar geld in bos-, landbouw en visserijen die bijdragen aan een rijkere biodiversiteit in Zuid-Amerika, Afrika en de Caribische eilanden.
De Nederlandse overheid kan een belangrijke rol spelen in het versnellen van biodiversiteitsherstel door middel van dit soort investeringen - en de samenwerking hierin. Nozeman: "Denk de regeneratieve landbouw, duurzame bosbouw, meer groen in steden, circulaire producten, zeewier als vleesvervanger. Voorbeelden van sectoren die werken in balans met de natuur en economisch gezien veel potentieel hebben, in Nederland, maar ook daarbuiten.”
Meer weten?
Wil je verder lezen over de manier waarop ASN Bank zich inzet voor biodiversiteit? Ga naar asnbank.nl/biodiversiteit.