Fairphone brengt eerlijke telefoon steeds dichterbij

Oprichter Bas van Abel had geen idee...

De eerste Fairphone verscheen in 2013, en was het geesteskind van Fairphone-oprichter Bas van Abel. De industrieel ontwerper had geen idee dat hij een duurzame telefoon ging maken totdat hij zich in 2010 voor een bewustzijnscampagne ging verdiepen in de herkomst van conflictmetalen in een mobiele telefoon. 

Van Abel reisde af naar Congo en schrok daar van de miserabele werkomstandigheden in een aantal Congolese mijnen. Plaatsen waar metalen als cobalt, goud en tin worden gedolven. Terug in Nederland kwam hij erachter dat nog geen telefoonproducent een poging had gedaan om een ‘eerlijke’ telefoon te maken. Dus moest hij het maar zelf doen. In 2011 won hij met zijn baanbrekende idee de ASN Bank Wereldprijs en in 2013 haalde hij met een crowdfundingcampagne het benodigde kapitaal binnen.

Van eerlijke chocola naar eerlijke chips

Vijf jaar na de lancering van de Fairphone 1 droeg Van Abel het stokje over aan de voormalig managing director Eva Gouwens. Zij was toen nog maar 14 maanden in dienst. Haar jaren als First lady of Chocolate van Tony’s Chocolonely, de slaafvrije chocoladereepmaker, maakten haar de ideale opvolger.

Bij Tony’s Chocolonely leerde Gouwens een belangrijke les: een zware boodschap (het uitbannen van slavernij in de cacaoketen) kun je ook op een lichte, optimistische manier vertellen: ‘Een luchtigere toon gebruiken we nu ook bij Fairphone. Je hoeft dus niet af te studeren op cobalt voordat je onze telefoon koopt. We willen dat mensen zich eerst aangetrokken voelen tot de telefoon. Later kun je de tijd nemen om ons hele duurzame verhaal te ontdekken.'

Fairphone elk jaar eerlijker

Als je weet uit hoeveel kleine onderdelen een telefoon bestaat en dat er meer dan 50 verschillende, vaak zeldzame materialen in verwerkt zijn, weet je ook dat het werk van Fairphone nooit klaar is. Jaarlijks rapporteert het bedrijf in het Impactverslag over de vooruitgang die is geboekt bij het ‘eerlijker maken’ van de toevoerketens. Tot 2020 lag de focus op 8 materialen in 2021 is dat aantal verhoogd naar 14.

Welkom onder de motorkap

Terug naar de hagelnieuwe Fairphone 4. Waar ben je trots op bij deze telefoon? Eva pakt het nieuwe toestel: ‘Dat hij er zo goed uitziet terwijl we toch alles erin in zit. En wat ik heel cool vind is dat de binnenkant van de telefoon je echt welkom heet met de tekst yours to open, yours to keep. Daardoor weet je als gebruiker: "ja, dit is de bedoeling, dit doe ik goed".'

Je kunt Fairphone met recht een disruptor noemen. Het bedrijf werkt samen en smeedt allianties (zoals de in 2020 opgerichte Fair Cobalt Alliance) om eerlijke mijnbouw te stimuleren. Daarnaast wil het de gewoonte van smartphonegebruikers doorbreken. Gemiddeld wordt een smartphone in Europa maar 26 maanden gebruikt. Fairphone vindt dat gezien de impact van een nieuwe telefoon op mens en milieu veel te kort. Het geeft zijn klanten daarom maar liefst 5 jaar garantie, ondersteuning voor onderdelen en software updates.

‘Alweer een nieuwe Fairphone?’

Op het eerste gezicht lijkt de lancering van de Fairphone 4 en de korte tijd tussen de introductie van de Fairphone 3 (september 2019) en de introductie van de Fairphone 4 in tegenspraak met de gedachte dat de telefoon prima 5 jaar meekan. Volgens Gouwens heeft dit vooral te maken met de belofte om 5 jaar lang losse reserveonderdelen en Android-updates beschikbaar te stellen: ‘Als je dat belooft moet je dat dus ook doen voor klanten die bijvoorbeeld 4 jaar na de introductie een Fairphone 4 kopen. Dit betekent dat je in totaal 5 + 4 jaar lang onderdelen in voorraad moet hebben.’

Ze vervolgt haar uitleg: ‘Dat is in deze snel-veranderende industrie erg lang, want leveranciers zijn dan al lang gestopt met productie van de onderdelen of softwaresupport. We denken dat we bij dit ritme (dus rond de 2 jaar een nieuw model) onze 5-jaars-belofte goed waar kunnen blijven maken.’

Inruilen van oude Fairphone

Tegelijkertijd is er ook gedacht aan klanten die willen overstappen naar het nieuwste model. In oktober start Fairphone met een verbeterd re-use & recycleprogramma. Bij het kopen van een Fairphone 4 is het mogelijk om een oude telefoon tegen een redelijke vergoeding in te ruilen. Een service die telefoonmerken als Apple, Samsung en OnePlus overigens ook aanbieden.

Yours to open, yours to keep

‘If you can’t open it, you can’t own it’ kun je Bas van Abel in een TedX-lezing in 2013 horen zeggen. Fairphone pakt het anders aan: vanaf het eerste model hebben klanten het recht om hun telefoon zelf te repareren.

Hoe gaan andere telefoonfabrikanten om met het vervangen van onderdelen in hun telefoons? Het is bekend dat Apple in de VS zijn best heeft gedaan om nieuwe wetgeving op dit vlak tegen te gaan. En ook merken als Samsung en OnePlus lijmen hun telefoons liever dicht. Toch wordt het lastig om de right-to-repair-beweging tegen te gaan.

In de Verenigde Staten, in Engeland en in Europa wordt gewerkt aan wetgeving die klanten dit recht geeft. Goed nieuws voor de levensduur van telefoons en voor het tegengaan van de enorme berg elektronisch afval in de wereld. Gouwens is positief over deze ontwikkeling: 'Ik denk en hoop dat het gangbaar wordt om telefoonmodellen en onderdelen langer door te produceren. Hoe meer telefoonfabrikanten ons voorbeeld volgen, hoe beter. Dan gaan de verbeteringen in de keten sneller.'

Als we later groot zijn

In 8 jaar tijd verkocht het Amsterdamse bedrijf meer dan 300.000 Fairphones en dat met een compact team van nog geen 100 medewerkers. Hoe kijkt het bedrijf naar de toekomst? Eva Gouwens: 'We willen nog meer impact maken door nog meer leveranciers aan te sluiten bij onze allianties, nog meer eerlijke metalen te gebruiken en het nog makkelijker en leuker te maken om een Fairphone lang te gebruiken. Verder gaan we nadenken over het recyclen van oude telefoons, daar is nu geen goede businesscase voor. Oude toestellen verdwijnen ondanks de kostbare en zeldzame grondstoffen die erin zitten, meestal onderin een la.’