Het imago van farmaceuten zit dankzij de razendsnelle ontwikkeling van de coronavaccins in de lift. Stonden ze een jaar geleden nog onderaan de lijst van meest betrouwbare bedrijven, inmiddels krijgen ze ook waardering. Met name de aanbieders van vaccins tegen corona staan in de schijnwerpers. Mede dankzij de beschikbaarheid van deze vaccins kan een groot deel van de wereld geleidelijk van het slot. Tegelijkertijd is er ook veel kritiek, onder meer over de verdeling van vaccins tussen rijke en armere landen.
Let op: Met beleggen loop je risico en maak je kosten. Je kunt je inleg of een deel daarvan verliezen.
Feit is dat farmaceutische bedrijven een belangrijke bijdrage leveren aan de wereldwijde gezondheidszorg. Medicijnen verbeteren voor een grote groep kwetsbare mensen de kwaliteit van leven. En niet zelden maken ze het verschil tussen leven en dood.
De bedrijven die medicijnen ontwikkelen en produceren, zijn in onze ogen dan ook onmisbaar voor de gezondheid en het welzijn van mensen. Tegelijkertijd gaat er veel mis bij deze bedrijven. Het blijkt steeds weer noodzakelijk dat organisaties als SOMO, Access to Medicine Foundation en WEMOS de sector scherp houden en misstanden aan de kaak stellen.
Zo groot is ‘big pharma’
Hoe groot is de farmaceutische industrie eigenlijk? De Top 100 met ’s werelds grootste beursgenoteerde bedrijven geeft een aardig beeld. In die lijst staan maar liefst 10 farmabedrijven: onder meer het Amerikaanse Johnson & Johnson (nr 14), de Zwitsers Roche (nr 29), Novartis (nr 46) en het Amerikaanse Pfizer (nr 49).
Groot is niet per definitie verkeerd. Maar SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) concludeerde in 2020 dat farmaceuten zich steeds meer als investeringsmaatschappijen gedragen. Inkomsten en leningen komen volgens dit onderzoek niet ten goede aan research & development, maar wel aan onder andere dividend voor aandeelhouders.
Niet transparant over beloningen
Een andere reden dat farmabedrijven met argusogen worden gevolgd heeft te maken met het gebrek aan transparantie. Met name over de beloningen aan salespersoneel, blijkt uit ons engagementtraject met farmabedrijven. Slechts één farmaceut (GlaxoSmithKline) scoort voldoende op de vraag of er inzicht gegeven wordt in de beloningen aan salesmedewerkers voor bijvoorbeeld de verkoop van duurdere medicijnen aan artsen.
Waarom dan toch beleggen in de farmaceutische industrie?
Goede gezondheidszorg voor iedereen is één van de bouwstenen van een duurzame samenleving. Voldoende mogelijkheden om gezond te leven vormen daarin de basis. Denk aan de beschikbaarheid van goede voeding, huisvesting en scholing. Dat neemt niet weg dat ook farmabedrijven een belangrijke rol spelen. Geneesmiddelen redden levens en kunnen de levenskwaliteit van kwetsbaren verhogen. Ondanks de misstanden sluiten we de farmaceutische industrie dus niet bij voorbaat uit van belegging. Wat zijn de voors en tegens van beleggen in farma?
Farma: de voors
Verschil tussen leven en dood
Medicijnen verbeteren de kwaliteit van leven van mensen met een ernstige ziekte en maken soms het verschil tussen leven en dood. Denk aan hiv-remmers, medicatie bij kanker en antibiotica. Daarnaast kunnen medicijnen het leven soms ook verzachten, denk maar aan de ruim 100 jaar oude pijnstiller paracetamol.
Mensen leven gemiddeld langer
De verwachting is dat het aantal chronisch zieken de komende decennia verder toeneemt. Daardoor zal de behoefte aan medicijnen ook stijgen. Deze ontwikkeling is overigens weer een gevolg van de voortschrijdende wetenschap waardoor dodelijke ziektes tegenwoordig chronische ziektes zijn. Daar staat tegenover dat het voorkomen van ziektes als obesitas door bijvoorbeeld het aanpassen van externe factoren – zoals het oplossen van armoede - net zo belangrijk is.
Medicijnen beter beschikbaar
Een aantal farmaceutische bedrijven neemt initiatieven om nieuwe medicijnen beter beschikbaar te maken in lage-inkomenslanden. Dit blijkt uit een recente publicatie van de Access to Medicine Foundation. Dit is een onafhankelijke organisatie die op de voet volgt wat de 20 grootste farmabedrijven doen om hun medicijnen wereldwijd beschikbaar te stellen.
Farma: de tegens
Gebrek aan transparantie
Bedrijven beloven beterschap als het gaat om transparantie over bijvoorbeeld beloningen, maar in de praktijk komt hier nog te weinig van terecht. Het zou goed zijn als alle farmabedrijven hun vergoedingen (of cadeaus) aan medische professionals openbaar maken en daar regelmatig over rapporteren. AstraZeneca gebruikt voor haar Amerikaanse activiteiten inmiddels een online register. De vraag is wanneer dit register in de andere landen ingevoerd gaat worden.
Testen op kwetsbare groepen
Voor het klinisch testen van medicijnen wordt regelmatig uitgeweken naar lage-inkomenslanden als Egypte en India. Zo nu en dan komen er mensonterende verhalen naar boven. Bijvoorbeeld het verhaal over een 65-jarige vrouw die leed aan borstkanker, niet kon terugvallen op goede zorg en door Roche benaderd werd om mee te werken aan het testen van een medicijn.
Voorrang voor rijke landen
Voorrang voor rijke landen Hoewel er vooruitgang zichtbaar is, zijn medicijnen en vaccins niet overal voor iedereen beschikbaar. Zo lijkt het erop dat de armste inwoners van de wereld pas in 2023 een coronavaccin krijgen, terwijl verschillende rijkere landen al een derde ‘booster’ vaccinatie aankondigden. Ook opvallend is het verschil in daadkracht bij het vinden van een medicijn of vaccin. In een jaar tijd ontwikkelden wetenschappers en artsen een vaccin dat de wereldwijde verspreiding van corona tegengaat. Voor het dodelijke ebolavirus, dat midden jaren ’70 werd ontdekt en vooral in Afrika slachtoffers maakte, kwam het ontwikkeltraject pas decennia later op gang.
Waarom beleggen ASN beleggingsfondsen in farma?
Ondanks dat de farmaceutische industrie nog een lange weg te gaan heeft, kiest ASN Impact Investors (beheerder van de ASN beleggingsfondsen) ervoor om te beleggen in enkele goed onderzochte farmabedrijven. Dat wil zeggen: alleen in bedrijven die medicijnen op een eerlijke manier maken en verkopen. ‘Wij zijn van mening dat medicijnen en vaccins nodig zijn’, zegt Mariëtta Smid, senior manager Duurzaamheid bij ASN Impact Investors. ‘Het liefst zien we dat er nadruk wordt gelegd op preventie. Maar de realiteit is dat kwetsbare groepen altijd gebaat zullen zijn bij goede medicijnen en vaccins. Wetenschappers en medici bevestigen dit.’
Dialoog sinds 2015
In de strijd om eerlijke farma voert ASN al sinds 2015 engagement met de sector. Mariëtta: ‘We gaan in gesprek met de bedrijven over onderwerpen die wij belangrijk vinden. Bijvoorbeeld over een eerlijke verdeling van onderzoekscapaciteit ten opzichte van het marketingbudget. Daarnaast stellen we vragen over het beloningsbeleid. De afweging om wel of niet in een bedrijf te beleggen maken we heel zorgvuldig. In een uiterste geval nemen we afscheid en verkopen we ons belang. Zo namen we in 2019 al afscheid van farmabedrijven als Novartis, Merck & Co en Bristol-Myers Squibb. Bedrijven waar we onvoldoende vooruitgang en commitment zagen.’
‘Tegelijkertijd blijft de ontwikkeling en productie van medicijnen heel belangrijk. Voortdurend volgen we nieuwsberichten rondom de bedrijven en we beoordelen tweejaarlijks het beleid én de implementatie daarvan. We letten dan specifiek op het naleven van procedures en transparant zijn over onderzoek en de ontwikkeling, productie, marketing en verkoop van medicijnen. We informeren de farmaceutische bedrijven over onze uitkomsten en stimuleren ze tot verbetering. Zo zijn we ook als kleine speler in staat om veranderingen in gang te zetten.’
Mariëtta Smid
Beleggingen
ASN Impact Investors heeft Astellas Pharma, AstraZeneca, GlaxoSmithKline, Merck KGaA, Novo Nordisk en Orion Oyj goedgekeurd voor belegging. Het ASN Duurzaam Aandelenfonds kan in deze farmaceutische bedrijven beleggen.
Meer lezen over farma?
Kritische blik op AstraZeneca blijft
GoedGeld over onderzoek farma door ASN Bank (2019)
De uitvinder van het coronavaccin is niet Big Pharma (De Correspondent)
Dit artikel is een gepubliceerd op 17 augustus 2021.
