#Klimaatsolidariteit

Den Haag • 04 november 2015

Op 4 en 5 november vond het Strategieplatform Banken en Verzekeraars plaats. Ewoud Goudswaard, algemeen directeur van de ASN Bank, sprak daar over het klimaat en de cruciale rol van banken bij de aanpak van het klimaatprobleem. Hij haakte in op een nieuw woord in de nieuwe Dikke Van Dale: klimaatvluchteling. Een woord waar het klimaatprobleem en mensenrechten bij elkaar komen. En hij vertelde hoe de ASN Bank op weg is om in 2030 een volledig klimaatneutrale bank te zijn.

Begin oktober verscheen de nieuwe Dikke Van Dale. Dit omvangrijke overzichtswerk bevat weer een hoop nieuwe woorden uit de Nederlandse taal. Wij mogen ons gelukkig prijzen dat onze taal weer wordt verrijkt. Denk bijvoorbeeld aan de Beyoncévlieg, dataslurpers en zelfscankassa's, twitteren en statusupdate, of naamglossy.

18 duizend woorden krijgen we erbij. Maar er verdwijnen ook veel woorden, rond de 2300. Denk aan het zomerzotje, de naam voor plantjes die vroeg in het voorjaar bloeien. Het woordenboek is volgens de redactie daarmee weer een spiegel van zijn tijd. De woorden zijn ontstaan door thema's die de afgelopen jaren speelden.

Veel vinden daarom hun oorsprong in social media of de kredietcrisis. De woorden zijn daarmee ook een erkenning voor wat maatschappelijk van belang wordt geacht. In de bankensector zijn er wat dat betreft de afgelopen jaren harde lessen geleerd. Van aandeelhouderswaarde tot de klant centraal, van internationalisering tot lokale kredietunies.

Wie de Dikke Van Dale opslaat bij de letter ‘k’, ziet nog een maatschappelijke probleem dat steeds meer aandacht krijgt. Een maatschappelijk probleem dat eigenlijk helemaal nog niet zo bekend is. Een maatschappelijk probleem dat ons echter wel gaat raken. Bij de letter ‘k’ vindt u het woord ‘klimaatvluchteling’.

Klimaatvluchteling. Een woord dat is samengesteld uit twee delen. Klimaat en vluchteling. Twee woorden die ieder apart nu al vaak de nieuwskoppen bepalen. Klimaat betekent volgens het woordenboek: gemiddelde toestand van de atmosfeer in een bepaald gebied. En vluchteling heeft de betekenis: iemand die op de vlucht gaat of is. Met name bij dat laatste hoef ik u de urgentie niet toe te lichten.

Een klimaatvluchteling is op de vlucht omdat huis en haard niet meer bewoonbaar zijn. Omdat er misschien wel oorlog is ontstaan om water en voedsel waardoor basale mensenrechten worden geschonden. Een klimaatvluchteling is op zoek naar een veilige plek waar kinderen onderwijs krijgen. Waar mensen hun eigen mening mogen hebben. En waar voldoende voedsel een vanzelfsprekendheid is. Een klimaatvluchteling vlucht voor omstandigheden die wij als mensen zelf veroorzaken. En het zijn vaak de armste landen, de armste mensen die de grootste gevolgen moeten opvangen. Daarom gaat het ook over rechtvaardigheid.

De combinatie van de woorden klimaat en vluchteling laat daarmee zien dat er nog een vele bredere betekenis is. Het laat zien dat duurzaamheid uiteindelijk gaat over u, over mensen, over de samenleving van nu en die van onze kinderen. De combinatie van het woord klimaat en vluchteling raakt de essentie van de bank waar ik voor werk.

Ik neem u daarvoor graag kort mee terug in de geschiedenis van de ASN Bank. We zijn opgericht in 1960 door de vakbeweging. Zij wilden niet meer dat het geld van de beweging en haar leden werd geïnvesteerd in landen of bedrijven die zich niet hielden aan belangrijke mensrechten, zoals vakbondsvrijheden.

Dat ontwikkelde zich tot een bank die zich in de jaren zeventig en tachtig activistisch inzette voor internationale economische solidariteit. Het tegengaan van milieuvervuiling. En het behoud van een rechtvaardige, fatsoenlijke en zorgzame samenleving.

Dat was ons startpunt. Dat waren onze keuzes. Dat waren onze ingrediënten voor duurzaam bankieren en beleggen. En op basis daarvan kozen wij ervoor om geen staatsobligaties te kopen van het Chili van Pinochet. Om ons in te zetten voor de bestrijding van apartheid in Zuid-Afrika. Om ons te bekommeren om het lot van DAF-werknemers begin jaren negentig. En vandaag een sterke inzet voor het klimaat, mensenrechten, biodiversiteit en zorg voor elkaar.

Twee elementen daarin zijn van groot belang. Voor de ASN Bank gaat duurzaamheid vooral om mensen. Want duurzaamheid is mensen vertrouwen geven in de toekomst. Als wij kiezen voor een bedrijf of land om in te beleggen, willen wij bijdragen aan een wereld die nu en voor onze kinderen leefbaar is. Waarin mensen zich als vrije burgers kunnen ontwikkelen.

Het tweede element is solidariteit. Voor sommigen misschien een oubollig woord, maar de betekenis daarvan is vandaag de dag actueler dan ooit. Het begrip solidariteit krijgt zijn moderne betekenis in de begrippen klimaat en sociale cohesie. Klimaat gaat over het creëren en behouden van gezonde leefomstandigheden voor iedereen. Nu en in de toekomst.

Sociale cohesie betekent de ontwikkeling en het behoud van een samenleving waar individuele vrijheid en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid elkaar versterken in plaats van bestrijden. Klimaat, solidariteit en sociale cohesie zijn voor ons woorden die bij elkaar horen. Groen en rood gaan daarin samen. Want voor mensen is een goed klimaat noodzakelijk. Voor mensen is een gezonde lucht van levensbelang. Voor mensen is een schone omgeving van onschatbare waarde. Het klimaat kan prima zonder de mensen, maar wij kunnen niet zonder een leefbaar klimaat. Niet voor niets gaven de Verenigde Naties eind jaren tachtig al aan dat duurzaamheid vooral over mensen gaat.

Maar hoe raakt dit dan de bank- en verzekeringssector? Gaat dat over het klimaatneutraal maken van onze gebouwen? Gaat dat over een elektrisch aangedreven wagenpark? Of gaat dat over meer investeren in duurzame energie?

De oorzaak van de klimaatverandering ligt bij de uitstoot van broeikasgassen. Banken dragen hieraan bij doordat ze geld steken in activiteiten die gepaard gaan met uitstoot van broeikasgassen. Bijvoorbeeld in elektriciteitscentrales, industrie en transport. Uit onderzoek blijkt dat de uitstoot van CO2 als gevolg van investeringen door banken bijna 1000 keer groter dan de uitstoot van bijvoorbeeld hun bankgebouw of het wagenpark.

Voor een grote bank bleek de CO2-uitstoot van haar investeringen in olie-, gas- en kolenbedrijven tot 1.200 keer groter dan de CO2-uitstoot van haar eigen activiteiten. Tussen 2005 en 2010 investeerden 93 grote banken 232 miljard in de kolenindustrie. In 2012 werd er wereldwijd 225 miljard dollar geïnvesteerd in duurzame energie. Tegelijkertijd bedroegen de investeringen in fossiele energie 674 miljard dollar. En dat staat nog los van de 200 miljard euro voordeel, bijvoorbeeld door subsidie, die fossiele brandstoffen jaarlijks krijgen toebedeeld volgens de OESO. Wie dus verschil wil maken, moet gaan kijken bij de uitstoot als gevolg van investeringen en financieringen.

Daarom hebben wij in 2013 een nieuwe, vergaande stap gezet: wij willen dat al onze investeringen in 2030 netto klimaatneutraal zijn. Dat betekent dat al onze investeringen samen evenveel broeikasgassen vermijden als uitstoten. U moet dat zien als een weegschaal. Aan de ene kant staan de baten. Dat zijn de investeringen die de uitstoot van CO2 vermijden, zoals windmolens, zonneparken of warmte-koudeopslag. Aan de andere kant staan de investeringen die CO2 uitstoten. Bijvoorbeeld investeringen in een woning of een bedrijf. Die weegschaal moet in 2030 in evenwicht zijn.

We maken bij onze methode gebruik van een internationaal protocol dat gebruik maakt van drie categorieën uitstoot. De eerste is de directe uitstoot van bijvoorbeeld het wagenpark en verwarming. De volgende categorie gaat over de uitstoot die wij veroorzaken door het gebruik van bijvoorbeeld elektriciteit in ons gebouw. En de laatste categorie betreft onze investeringen en financieringen. Stel dat wij een windpark voor de helft financieren. Dan mogen wij de vermeden uitstoot van broeikasgassen van het hele project voor de helft op onze weegschaal leggen. Als er echter wordt afgelost, moeten wij de vermeden uitstoot ook verminderen. We kunnen ons dus niet rijk rekenen met de financiering van één groot park met windmolens.

Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld een belegging in Heineken. Uit cijfers van deskundige onderzoeksbureaus weten wij hoeveel dit bedrijf aan CO2 uitstoot. Stel dat wij 1% van de aandelen in bezit zouden hebben, dan is 1% van die uitstoot voor onze rekening.

Op deze manier brengen wij voor alle individuele assets in kaart wat de CO2-uitstoot of de vermeden CO2 is die voor onze rekening komt. Wij proberen vervolgens ons doel te bereiken door veel minder geld te steken in activiteiten die broeikasgassen uitstoten. En we investeren nog meer in duurzame energie en energiebesparing. Ook stimuleren we bedrijven en organisaties om hun klimaatprestatie te verbeteren.

Denk bijvoorbeeld aan de zorgsector. Daar willen we meer in investeren, maar gebouwen in zorg stoten relatief veel CO2 uit. Onze financieringen gaan dus gepaard met maatregelen om deze uitstoot te verminderen. Dat alles maakt het voor ons een ambitieuze doelstelling, die wij op dit moment voor bijna 70% hebben gerealiseerd.

En waarbij wij de afgelopen twee jaar veel waardering hebben gekregen voor onze innovatieve methodologie voor het berekenen van CO2-uitstoot van de verschillende investeringscategorieën. Onder meer van de Verenigde Naties.

Maar ik moet u iets bekennen. Ook al lukt het ons om in 2030 klimaatneutraal te zijn, dan nog is het klimaat er niet mee gered. Dan nog zullen mensen op de vlucht moeten gaan vanwege noodweer en mislukte oogsten. Dan nog ontnemen we toekomstige generaties hun kans om in hun welvaart en welzijn te voorzien. De ASN Bank gaat namelijk in haar eentje het klimaat niet redden. Dat moeten we samen doen. Met u hier in de zaal. Met de mensen bij andere banken en verzekeraars. Met onze collega’s in binnen- en buitenland.

Want als banken ernaar streven met hun investeringen de uitstoot van CO2 naar beneden te brengen, dan vertaalt zich dat in een economie, in een samenleving, waarin de uitstoot van broeikasgassen afneemt. Onze methodologie is daarom toepasbaar voor alle financiële instellingen.

Dat banken een rol hebben, vinden niet alleen wij. Uit onderzoek dat wij deden, bleek dat burgers verwachten dat overheden en ondernemingen het klimaatprobleem aanpakken. Bedrijven verbruiken en vervuilen namelijk het meest en hebben de kennis en middelen om er wat aan te doen, ook voor de consument. Overheden hebben volgens het publiek de meeste macht en kunnen via wet- en regelgeving eenvoudig duurzaamheid afdwingen.

Maar de respondenten uit het onderzoek gaven ook aan dat banken door investeringscriteria bij financiering macht kunnen uitoefenen. Uiteindelijk hebben dus ook wij in de ogen van mensen als sector een belangrijke rol bij het aanpakken van het klimaatprobleem.

Dus de vraag is, wat gaat u doen?

Aan het eind van deze maand beginnen in Parijs de onderhandelingen over een nieuw klimaatverdrag. Daar komen de wereldleiders bijeen om nieuwe bindende afspraken te maken. Maar het zijn zoals gezegd niet alleen die landen van wie actie wordt verwacht.

En gelukkig zien sommige financiële partijen, al is het soms uit puur eigenbelang, de noodzaak van een bijdrage aan een beter klimaat. Begin oktober waarschuwde de baas van de Bank of England, Mark Carney, voor de financiële diverse, ingewikkelde en onzekere gevolgen van klimaatverandering. Vooral de fossiele energiesector en haar verzekeraars lopen flink risico. Wanneer de wereld wil dat de opwarming van de aarde beperkt wordt tot 2 graden, zal een vijfde tot een derde van de olie, gas en kolenreserves onder de grond moeten blijven. Deze analyse van de Bank of England noemen wij de Carbon Bubble.

Europese verzekeraars sloten zich hierbij aan. Zij willen meer samenwerking om klimaatveranderingen op de kaart te zetten. Volgens een van hen kan een temperatuurstijging van meer dan twee graden leiden tot een gebrek aan betaalbare verzekeringen. En gelukkig trokken ook Nederlandse verzekeraars aan de bel. Want door klimaatverandering neemt de schadelast op particuliere opstal- en inboedelverzekeringen toe. Zonder maatregelen zal de schade als gevolg van extreme hagelbuien naar verwachting verdubbelen, aldus het Verbond van Verzekeraars.

Het is vervolgens echter opvallend dat wordt gekeken naar overheden, waterschappen en ingenieursbureaus om maatregelen te nemen. Het is niet alleen een kwestie van aanpassen, maar juist ook van voorkomen. En daar speelt de bankensector een heel belangrijke rol.

Samen met een aantal andere financiële instellingen zijn we daarom een platform gestart om onze methodologie steeds verder te ontwikkelen. We willen laten zien dat ook de financiële sector haar verantwoordelijkheid neemt. We nodigen u uit, samen met anderen financiële instellingen, de internationale gemeenschap in Parijs te laten zien dat we een volgende stap willen zetten. We willen de klimaatimpact van onze investeringen transparant maken door het onderschrijven van de Montreal Pledge. Als platform roepen we de onderhandelaars in Parijs op om de betekenis van investeringen en financieringen voor de uitstoot van broeikasgassen mee te nemen in hun beraadslagingen. En uiteindelijk hoop ik dat het succes oplevert.

Succes dat ervoor zorgt dat over tien jaar, bij een nieuwe versie van de Dikke Van Dale, een nieuw woord wordt geïntroduceerd: klimaatsolidariteit. De definitie daarvan zou de volgende zijn: de maximale inzet van alle maatschappelijke spelers om klimaatverandering te voorkomen. Zodat mensen elders en toekomstige generaties net zoals wij hun kansen op welvaart en welzijn kunnen verzilveren.

De financiële sector is op zoek naar wegen hoe zij haar maatschappelijke betekenis nog beter vorm kan geven. Het klimaatprobleem biedt u daarvoor alle kansen. Ik nodig u uit daaraan uw maximale bijdrage te leveren.

Dank u wel.

Ewoud Goudswaard is algemeen directeur van de ASN Bank.

Delen op: